Η κυρά της Χούλου

ΒΙΒΛΙΑ

Παρουσίαση Άννας Μαραγκού – Περίληψη

Χάρηκα την Κυρά της Χούλου γιατί μου έδωσε την αφορμή να «επιστρέψω» με αγαπησιάρικο, αλλά και κριτικό μάτι σε χρόνους και ημέρες που σημαδεύουν τον τόπο μας και τη διαχρονική του πορεία, που φαίνεται ότι συνεχίζει να παραγνωρίζει τις ισορροπίες δυνάμεων ετούτης της πολυτάραχης Μέσης Ανατολής! Το μυθιστόρημα αυτό αποτελεί μια τριλογία, βασισμένη στον βίο και την πολιτεία τριών πρωταγωνιστών της μεσαιωνικής ιστορίας του τόπου μας: την Ιωάννα λ΄Αλεμάν την κεντρική ηρωίδα του βιβλίου (τη γλυκιά για μας Αροδαφνούσα), τον περίφημο και πασίγνωστο βασιλιά της Κύπρου Πέτρο τον Α΄ και την Καταλανή βασίλισσα και βασιλομήτωρα, Ελεονώρα της Αραγωνίας.

Συνειδητά επέλεξε, πιστεύω, ο συγγραφέας να δώσει όχι μόνο τον τίτλο αλλά και την πλοκή του βιβλίου του μέσα από την Ιωάννα λ΄Αλεμάν, και τον συγχαίρω για τούτο, γιατί μέχρι σήμερα η παράδοση, τα στερεότυπα, αλλά και ο τρόπος διδασκαλίας δίνουν τον ηρωισμό του μεσαίωνα της Κύπρου κυρίως στον Πέτρο Α΄, και η Ιωάννα (Αροδαφνούσα) παραμένει απλά μια τραγική ερωτική ιστορία, μια παρένθεση της όλης πορείας του. Λανθασμένα βέβαια, γιατί η Ιωάννα ακριβώς αποδεικνύει το χαρακτήρα τoυ Πέτρου, και είναι ένα από τα πολλαπλά θύματα αυτής της προσωπικότητας που στοίχησε πολύ ακριβά και κυρίως σημάδεψε την περαιτέρω πολιτική πορεία του νησιού.

Για να μπορέσει ο αναγνώστης να τοποθετηθεί στο κλίμα και στα γεγονότα της μεσαιωνικής ιστορίας μας, ο συγγραφέας έξυπνα ξεκινά την αφήγησή του με ένα πρώτο εισαγωγικό μέρος που κυκλοφορείται «Ούγος», αναφερόμενο στον βασιλιά Ούγο τον Δ΄, πατέρα του Πέτρου. Εκεί ο αναγνώστης έρχεται αμέσως σε πρώτη επαφή με την αρχόντισσα Ιωάννα λ’ Αλεμάν, κόρη του Βισκούντη της Λευκωσίας, και με τα υπόλοιπα κύρια πρόσωπα του έργου. (…) Εντέλει, στο τέταρτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου που τιτλοφορείται «Ελεονώρα», ο συγγραφέας, θέλοντας, πιστεύω, να ξεκουράσει τον αναγνώστη από τις πολυάριθμες δολοπλοκίες, τις πολεμικές ιαχές αλλά και ερωτικές περιπέτειες που αναπτύχθηκαν στα προηγούμενα μέρη, ρίχνει το βάρος της αφήγησης σε άτομα που δεν έχουν σχέση με τον βασιλικό περίγυρο. Δίνει τον λόγο, δηλαδή, σε Κυπριώτες: στον Βαλάντη τον τροβαδούρο, τον Μάστορα Αλέξη τον ξυλουργό και την αδελφή Ιωσηφίνα του μοναστηριού της Σάντα Κλάρας.

Όσον αφορά τις πληροφορίες που περιέχονται, ο συγγραφέας ερεύνησε διεξοδικά τον βίο και πολιτεία του βασιλιά Πέτρου αντλώντας από τις πολυάριθμες κυπριακές και ξενόγλωσσες πηγές που υπάρχουν στη βιβλιογραφία για τούτα τα χρόνια. Η αφηγηματική διήγηση σίγουρα στηρίζεται κυρίως σε τρία κυπριακά μεσαιωνικά Χρονικά, του Λεόντιου Μαχαιρά και του Φλώριου Βουστρώνιου τον 15ο αιώνα στα ελληνικά, το Χρονικό του Αμάντι στην ιταλική, όπως και σε άλλα συγράμματα της εποχής, όπως το έργο του Guillaume de Machaut, La Prise d’ Alexandrie που είναι σχεδόν μια βιογραφία του Ρήγα Πέτρου. Δίπλα και παράλληλα με τα ιστορικά δεδομένα ο συγγραφέας εμπνέεται από τη λαϊκή παράδοση της Αροδαφνούσας και της Μελουζίνης και βρίσκει εκεί τα στοιχεία που διανθίζουν το αφήγημά του.

Η περιγραφή των γεγονότων από τον συγγραφέα ρέει σε μια όμορφη γλώσσα στρωτή και γλαφυρή; η δε ικανότητά του να προσφέρει μικρά κεφάλαια και γρήγορες αναλλαγές εικόνων και σκηνών προσδίδουν στο αφήγημα μια συνεχή δράση, που μετακινείται από τα τεκταινόμενα ανάμεσα στον βασιλιά και τους αξιωματούχους του, στις κρυφές ερωτικές στιγμές, στις στιγμές έξαρσης του Πέτρου, ή σε εκείνες της απόγνωσης της Ιωάννας. Επιτυγχάνει με αυτόν τον τρόπο αυτό που ο ίδιος χαρακτηρίζει σε σημείωμα του στο στον επίλογο του βιβλίου ως «χαρά της ανάγνωσης», παρόλο που ο αναγνώστης είναι ενωπίον μιας πληθώρας καθημερινών γεγονότων και καταγράφονται δεκάδες ονόματα αξιωματούχων και αντιπροσώπων. Επιπρόσθετα, κάθε ένα από τα 25 κεφάλαια των τεσσάρων ενοτήτων του βιβλίου (Ούγος, Ιωάννα, Πέτρος και Ελεονώρα) έχει ως προμετωπίδα σχετικά αποσπάσματα από γνωστούς παλαιούς και σύγχρονους συγγραφείς που ασχολήθηκαν με το θέμα και αφορούν ένα συγκεκριμένο γεγονός, δημιουργώντας μια γρήγορη εναλλαγή εικόνων, που κρατούν τον αναγνώστη σε εγρήγορση.

Συναρπάζει ο τρόπος με τον οποίο σκιαγραφεί τη μεσαιωνική Λευκωσία μέσα στην οποία εξελίσσονται τα γεγονότα. Μπροστά από τα μάτια του αναγνώστη περνούν κινηματογραφικά τα Κουντιάτικα, η Σκεπαστή Οδός, η Πύλη της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Ανδρέα, το βασιλικό μοναστήρι του Αγίου Δομένικου, τα γεφύρια, ο Πεδιαίος, οι αγορές, η Άνω και η Κάτω Πλατεία, το παλάτι, η Μεγάλη Σκάλα και η Μεγάλη Τσάμπρα, η Αίθουσα του Θρόνου, οι λότζιες, οι κήποι, και άλλα. Αλλά και «…η Φαμαγκούστα, μια από τις πλουσιότερες πόλεις του κόσμου, η βάση της οικονομίας των Λουζινιανών, το μήλος της Έριδος ανάμεσα στις θαλασσοκράτειρες δημοκρατίες της Βενετίας και της Γένουας». Και όχι μονον, ο συγγραφέας περιγράφει το τοπίο της Χούλου, την έπαυλη, τους υπηρέτες και τις ασχολίες τους, την κοιλάδα της Έζουσας, το κάστρο της Κερύνειας, το απλίκι στα Κούκλια και αυτό στο Ακάκι. Ο ίδιος εξηγεί ότι επισκέφθηκε όλους τους χώρους για να μπορέσει να δώσει στον αναγνώστη μια πιστή περιγραφή, προσδίδοντας στο αφήγημά του τη διάσταση του τοπίου της Κύπρου.

Το τέλος του βιβλίου περιέχει ένα γλωσσάριο όρων και τίτλων του κυπριακού μεσαίωνα, και μια πλουσιότατη βιβλιογραφία, ελληνική και ξενόγλωσση. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον χάρτη της Λευκωσίας που περιέχει αριθμητική εξήγηση όλων των χώρων που αναφέρονται στο βιβλίο, όπως επίσης και ένα χάρτη της Κύπρου, και ένα χάρτη των παράλιων τοποθεσιών των γειτονικών χωρών που αναφέρονται στο βιβλίο.