Ομήρου Ιλιάδα – Έμμετρη απόδοση στην κυπριακή διάλεκτο

ΒΙΒΛΙΑ

Φίλοι αναγνώστη και αναγνώστρια. Κρατείτε στο χέρι σας τον καρπό

πολύχρονης δουλειάς, που έγινε δυνατή χάρη στην αγάπη και το μεράκι

που ξύπνησε και συνέχισε να τρέφει μέσα μου το μεγάλο της Ελλάδος

ποίημα, το έπος της Ιλιάδας. Αγάπη και μεράκι, που φιλοδοξώ η δουλειά

μου αυτή να ανακινήσει και σε σας, αφού πάνω από όλα η μοιρασιά μιας

όμορφης εμπειρίας της χαρίζει διάρκεια και ζωή, και την καταξιώνει ως

πραγματική και δικαιολογημένη.

Δεν διεκδικώ για τον εαυτό μου δάφνες «επικού» ποιητή ή περισπούδαστου,

σοφού φιλολόγου. Στην πραγματικότητά μου βιοπορίζομαι ως εστιάτορας

στην Λάρνακα, αλλά, ήδη, στην εντόπια βιβλιογραφία είμαι γνωστός

ως ποιητάρης, τσιαττιστής, παραδοσιακός στιχοπλόκος στην Κυπριακή

διάλεκτο. Κι είναι μέσα από την εντρύφησή μου με τα «τσιαττιστά» που

έχω αγαπήσει και διακονήσει δια βίου την Κυπριακή διάλεκτο.

Αγάπησα τις λέξεις της διαλέκτου μας, γοητεύτηκα από τις εκφραστικές

δυνατότητες της λαλιάς μας και ζήτησα στις στιχοπλοκές μου, είτε σε

λυρικά ερωτικά ή περιπαικτικά δίστιχα, είτε στα αγαπημένα σε πολλούς

παραδοσιακά «μυλλωμένα», σαν συλλέκτης κι αποθησαυριστής των

όμορφων λέξεων της ντοπιολαλιάς μας, να δώσω ζωή σε όμορφες λέξεις

που όλο και πιο πολύ ξεχνιούνται ή φθείρονται και φτηνίζουν σε εύκολη

χρήση κι επιφανειακή «Κυπριοποίηση» σε εμπορικές τηλεοπτικές και

θεατρικές παραγωγές.

Ειλικρινά, κάθε φορά που διαβάζω το λεξάριον το απολαμβάνω και

πιο πολύ. Εξ άλλου, από τις εποχές της μαθητείας μου στα θρανία του

Παγκυπρίου Γυμνασίου έχω αγαπήσει τον Όμηρο, κι ειδικά την Ιλιάδα,

που, αν και ελάχιστα διδάσκεται στην Μέση Εκπαίδευσή μας, έφτασε

να ξεκινήσει για μένα μια ιστορία αγάπης και θαυμασμού για το ποίημα

που οι αιώνες και οι μεγάλοι φιλόλογοι έκριναν ως το μεγαλύτερο ποίημα

όλων των εποχών. Δεν μου διέφυγε, μελετώντας τον, πόσες ομηρικές

λέξεις διασώζονται αυτούσιες στην κυπριακή ντοπιολαλιά μας.

Το πάντρεμα της διαλέκτου μας και του μεγάλου ελληνικού ποιήματος

ήταν η φυσική για μένα εξέλιξη, με αφορμή και τη συνάντηση του έργου

του Γ. Ψυχουντάκη που μετέφρασε την Ιλιάδα στην Κρητική διάλεκτο.

Μου γεννήθηκε λοιπόν η θρασεία, όπως μου φάνηκε στην αρχή, ιδέα

να βοηθήσει ο Όμηρος την Κυπριακή διάλεκτο, τόσο να κερδίσει ζωή

διασώζοντας τον λεξιλογικό της πλούτο όσο και να μετρήσει την αξία της

σαν ικανός εκφραστικός φορέας του λόγου και των υψηλών νοημάτων

του ομηρικού έπους.

Ανάλωσα, λοιπόν, πάνω από εικοσαετία με επιμέλεια, αγάπη και σπουδή

μεταφράζοντας, ή αποδίδοντας τον Όμηρο στην Κυπριακή διάλεκτο,

σε ομοιοκαταληκτικούς δεκαπεντασύλλαβους, με τον τρόπο της

παραδοσιακής μας ποίησης.

Το τιτάνιο αυτό έργο ήταν στο στάδιο της συμπλήρωσής του όταν ο αδελφός

μου με κάλεσε να ακούσω διάλεξη του περισπούδαστου και εμβριθούς

ομηριστή, συμμαθητή του από το Παγκύπριο, Τίτου Χριστοδούλου, στο

«Αιγαίο» του Βάσου Φτωχόπουλου. Εντυπωσιάστηκα και προσέγγισα τον

ομιλητή, ζητώντας τη βοήθειά του στον έλεγχο και επιμέλεια της δουλειάς

μου. Είχα πετύχει διάνα! Ο Τίτος μελέτησε τη δουλειά μου, διαπίστωσε

τις φιλολογικές, μεταφραστικές κι ιστορικές της ατέλειες – προϊόν τόσο

του γεγονότος ότι μετάφραζα από μεταφράσεις – κυρίως των Κακριδή και

Καζαντζάκη – όπως κι από το γεγονός ότι λειτουργούσα κι έγραφα σαν

ποιητάρης, προφορικός στιχοπλόκος, κι οπωσδήποτε όχι ως ειδήμων στον

Όμηρο.

Έκανε μια τεράστια δουλειά διασώζοντας το έργο μου, στίχο με στίχο, ως

γραπτό και δημοσιεύσιμο κείμενο, ενώ πολλές ήταν οι ομηρικές μας μάχες

εκεί που εύρισκε ότι μου διέφευγε η ποιητική πρόθεση κι ομορφιά του

Ομήρου στη μετάφρασή μου.Τον ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου

τόσο για τη σκληρή του δουλειά όσο και για την αγάπη κι αφοσίωση που

έδειξε, σαν αντανάκλαση της μεγάλης του αγάπης στον Όμηρο και στον

ταπεινό του Κύπριο ποιητάρη μεταφραστή.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον κύριο Χαμπή Τσαγκάρη, Κύπριον

Χαράκτη για την ευγενή προσφορά τού εξωφύλλου της παρούσης έκδοσης.

Πραγματικά, το λέω με απόλυτη πεποίθηση, θαύμασα ότι βρήκα στην

Κύπρο άνθρωπο που γνωρίζει από μνήμης και σε βάθος την «Ομήρου

Λέξιν», όπως χαρακτηριστικά αποκαλεί τους στίχους των επών. Έμαθα

πολλά για τον Όμηρο από τον Τίτο και, ομολογώ, έφτασα σε μερικά

σημεία να αμφισβητώ ότι ο μεγάλος επικός ποιητής ήταν τόσο τεχνίτης,

ώστε να οφείλονται σε συνειδητή τέχνη οι εκπληκτικές «ευφωνίες» στο

πρωτότυπο κείμενο που μου αντιπαρέθετε ο φιλολογικός επιμελητής και

ομηριστής «δάσκαλός» μου.

Ευχαριστώ θερμά και την υπέροχη δακτυλογράφο της τεράστιας σε όγκο

δουλειάς, που φτάνει τους 18.016 στίχους – αυξάνοντας τους 15.690 του

πρωτότυπου. Η Λουϊζα Μιχαήλ εργάστηκε με ζήλο, ηράκλεια αντοχή κι

επιμονή και πραγματικά της οφείλω τις πιο θερμές ευχαριστίες. Ευχαριστώ

επίσης την Κ. Σούλα Δημητρίου Καβάζη για την βοήθειά της στις τελικές

διορθώσεις του έργου.

Η δουλειά έχει συμπληρωθεί, και αν κατόρθωσε να ζητεί ταπεινά να

παραδοθεί στο κοινό, με έκδοσή τού τόμου αυτού, τούτο οφείλεται στη

γενναιοδωρία ψυχής και τσέπης της δικηγορικής εταιρείας ΧΑΒΙΑΡΑΣ &

ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΔΕΠΕ.

Θα ήθελα να αφιερώσω την δουλειά μου στην μνήμη του πατέρα μου

Κυριάκου Μ. Σπανούδη 1925 – 2001 που με μεγάλωσε ιστορώντας μου τον

Τρωικό πολέμο, τον πονηρό Οδυσσέα και τα αντραγαθήματα των ηρώων

του 1821, ως επίσης και στην μνήμη του φίλου μου Στέλιου Σαμαριτάκη

από το Ηράκλειο Κρήτης (1940-2015), ο οποίος με προέτρεψε να ασχοληθώ

με την έμμετρη απόδοση του Ομήρου στην Κυπριακή διάλεκτο.

Ευχαριστώ ξανά όλους τους αρωγούς και συμπαραστάτες στην

πραγματοποίηση της φιλοδοξίας μου αυτής. Και βέβαια, κάθε λάθος,

αβλεψία και ολιγωρία που έμεινε αυτό αποτελεί αποκλειστική μου ευθύνη,

και ο συγγραφέας παραμένει ανοικτός σε κάθε σχόλιο και κριτική σας.