1η Απριλίου 1955, η έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ, ο όρκος και η πρώτη προκήρυξη

Πριν από την 1η Απριλίου του 1955, που άρχισε επίσημα και με δράσεις κατά των Βρετανών ο αγώνας της ΕΟΚΑ, προηγήθηκαν η αποτυχία της Διασκεπτικής, το Ενωτικό Δημοψήφισμα, η ίδρυση της ΕΑΚ (προάγγελος της ΕΟΚΑ) το 1953, το βρετανικό ΟΥΔΕΠΟΤΕ και ο όρκος του Μακαρίου στην Φανερωμένη το 1954. Είχε καταστεί πλέον σαφές ότι οι Άγγλοι δεν ήθελαν να δώσουν στην Κύπρο το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, γιατί την θεωρούσαν μεγάλης στρατηγικής σημασίας για τα συμφέροντά τους. Έτσι η ιδέα ενός απελευθερωτικού αγώνα, για τον οποίο ήδη από το 1953 είχαν αποφασίσει και ορκιστεί τόσον ο Μακάριος όσο και ο Γρίβας, άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά.

Το αρχικό όνομα της οργάνωσης για τον απελευθερωτικό αγώνα ήταν Ε.Μ.Α.Κ. (Εθνικό Μέτωπο Απελευθερώσεως Κύπρου). Όμως όταν έγινε αντιληπτό από τους Άγγλους το πλοιάριο “Άγιος Γεώργιος” στις 25 Ιανουαρίου 1955 και κατασχέθηκε ο οπλισμός που έφερνε για την έναρξη του αγώνα, στα χέρια των συλληφθέντων βρέθηκαν και προκηρύξεις, στις οποίες αναφερόταν το όνομα ΕΜΑΚ. Έτσι ο Γρίβας αποφάσισε να μετονομάσει την οργάνωση σε ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών), ενώ για τον εαυτό του, ως ο στρατιωτικός επικεφαλής της ΕΟΚΑ επέλεξε το ψευδώνυμο “Διγενής”. Πολιτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’, με το ψευδώνυμο “Γενικός”.

Ο όρκος που έδιναν τα μυημένα μέλη της ΕΟΚΑ ήταν ο ακόλουθος:

«Ορκίζομαι εις το όνομα της Αγίας Τριάδος ότι:

Θα αγωνισθώ με όλας μου τας δυνάμεις διά την απελευθέρωσιν της Κύπρου από τον αγγλικόν ζυγόν, θυσιάζων και αυτήν την ζωήν μου.


Δεν θα εγκαταλείψω τον αγώνα υπό οιονδήποτε πρόσχημα παρά μόνον όταν διαταχθώ υπό του Αρχηγού της Οργανώσεως και αφού εκπληρωθή ο σκοπός του αγώνος.


Θα πειθαρχήσω απολύτως εις τας διαταγάς του Αρχηγού της Οργανώσεως και μόνον τούτου.


Συλλαμβανόμενος θα τηρήσω απόλυτον εχεμύθειαν τόσον επί των μυστικών της Οργανώσεως όσον και επί των ονομάτων των συμμαχητών μου, έστω και εάν βασανισθώ διά να ομολογήσω.


Δεν θα ανακοινώ εις ουδένα διαταγήν της Οργανώσεως ή μυστικόν το οποίον περιήλθεν εις γνώσιν μου παρά μόνον εις εκείνους δι’ ους έχω εξουσιοδότησιν υπό του Αρχηγού της Οργανώσεως.


Τας πράξεις μου θα κατευθύνη μόνον το συμφέρον του αγώνος και θα είναι απηλλαγμέναι πάσης ιδιοτέλειας ή κομματικού συμφέροντος.


Εάν παραβώ τον όρκον μου θα είμαι ΑΤΙΜΟΣ και άξιος πάσης τιμωρίας».

Η 1η Απριλίου 1955 ήταν η μέρα που επιλέγηκε για να αρχίσει ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ. Ξημερώματα της μέρας αυτής η ΕΟΚΑ εξαπέλυσε στοχευμένες επιθέσεις εναντίον βασικών βρετανικών υποδομών, όπως αστυνομικοί σταθμοί, στρατιωτικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις βασικών υποδομών. Οι επιθέσεις ήταν καλά οργανωμένες και στόχευαν να αποδείξουν ότι πλέον η βρετανική διοίκηση της Κύπρου δεν ήταν ασφαλής, ενώ παράλληλα στόχευαν και στην τόνωση του εθνικού φρονήματος των Ελληνοκυπρίων.

Η έναρξη των επιχειρήσεων συνοδεύτηκε από την πρώτη προκήρυξη που κυκλοφόρησε σε όλη την Κύπρο με την υπογραφή “ΕΟΚΑ Ο Αρχηγός Διγενής” και ήταν η ακόλουθη:

Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν του αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο, το οποίον μας κατέλιπον οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην "Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ”.

Αδελφοί Κύπριοι,
 Από τα βάθη των αιώνων, μας ατενίζουν όλοι εκείνοι, οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν ιστορίαν διά να διατηρήσουν την ελευθερίαν των, οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους.
 Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του '21, οι οποίοι μας εδίδαξαν, ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το ΑΙΜΑ. Μας ατενίζει, ακόμη, σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. 
Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θα γίνωμεν "πολλώ κάρρονες" τούτων.
 Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι ΑΔΙΚΟΣ και εν πολλοίς ΑΝΑΝΔΡΟΣ, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία.
Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσουμε με τα ίδια μας τα ΧΕΡΙΑ και με το ΑΙΜΑ μας.
 Ο αγών θα είναι σκληρός.
Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν την ΨΥΧΗΝ. Έχομεν και το ΔΙΚΑΙΟΝ με το μέρος μας. Γι' αυτό και θα ΝΙΚΗΣΩΜΕΝ.


Έλληνες,
Όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνή μας. 
Εμπρός!

Όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας.


Ε.Ο.Κ.Α.


Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΔΙΓΕΝΗΣ

Οι βασικές επιθέσεις της 1ης Απριλίου ήταν εναντίον του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου και του Γραφείου Πληροφοριών, αλλά και σε άλλες κυβερνητικές εγκαταστάσεις στη Λευκωσία, η ανατίναξη αστυνομικού σταθμού και οι δολιοφθορές εναντίον βρετανικών υποδομών στη Λεμεσό, η επίθεση εναντίον στρατιωτικών, αστυνομικών και διοικητικών εγκαταστάσεων σε Αμμόχωστο και Λάρνακα, καθώς και περιορισμένης έκτασης επιθέσεις κατά βρετανικών στόχων στην Κερύνεια. Κατά τη διάρκεια της επίθεσης στην Αμμόχωστο και στη Δεκέλεια έπεσε ο πρώτος νεκρός της ΕΟΚΑ Μόδεστος Παντελή, ο οποίος στην προσπάθειά του να αποκόψει ένα ηλεκτροφόρο καλώδιο έπαθε ηλεκτροπληξία.

Παράλληλα με τις επιθέσεις, η ΕΟΚΑ κυκλοφόρησε και προκηρύξεις απευθυνόμενη στον κυπριακό λαό, για να συμμετάσχει στον αγώνα για την ελευθερία και την ένωση και να τον βοηθήσει όπως μπορούσε. Σε αυτές η ΕΟΚΑ επεξηγούσε τους στόχους της και διατράνωνε την αποφασιστικότητά της για την εκδίωξη της αποικιοκρατίας και την ένωση με την Ελλάδα.

Οι Άγγλοι, όσο και αν προσπάθησαν, δεν κατάφεραν να διεισδύσουν στην ΕΟΚΑ και να παίρνουν εσωτερική πληροφόρηση. Κι αυτό γιατί σχεδόν σύσσωμος ο κυπριακός λαός υποστήριζε την ΕΟΚΑ και βοηθούσε τον αγώνα με κάθε τρόπο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον Οκτώβριο του 1955 ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Ήντεν να αλλάξει τον κυβερνήτη της Κύπρου Ρόμπερτ Αρμιτέιζ και να ορίσει κυβερνήτη τον στρατάρχη Τζον Χάρντινγκ, ο οποίος εθεωρείτο σπουδαίος και σκληρός στρατιωτικός, ευελπιστώντας να καταπνίξει τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Μια από τις πρώτες πράξεις του Χάρντινγκ, ο οποίος δεν μπορούσε να ανακόψει τις επιθέσεις της ΕΟΚΑ, ήταν η κήρυξη της Κύπρου σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης στις 26 Νοεμβρίου του 1955.

Στη διάρκεια του αγώνα υπήρχε μυστικό σχέδιο για παροχή όπλων στους αγωνιστές, με αποστολή οπλισμού από την Ελλάδα με πλοία που έκαναν το δρομολόγιο Πειραιάς-Λεμεσός. Άλλες μέθοδοι άφιξης και εξεύρεσης οπλισμού ήταν ταχυδρομικά, ενώ λίγο αργότερα από την έναρξη του αγώνα η ΕΟΚΑ εξοπλίστηκε και με 800 περίπου κυνηγετικά όπλα, που ανήκαν σε Ελληνοκύπριους. Ακόμα, με τις επιθέσεις σε αστυνομικούς σταθμούς, η οργάνωση εξασφάλιζε επίσης οπλισμό.

Η 1η Απριλίου 1955 αποτελεί ορόσημο, γιατί ήταν η έναρξη του πιο σημαντικού ένοπλου αγώνα στην κυπριακή ιστορία. Αγώνα για ελευθερία και υψηλά ιδανικά, με αποφασιστικότητα και ανιδιοτέλεια. Σηματοδότησε ένα οργανωμένο ένοπλο κίνημα με στόχο την απελευθέρωση και την ένωση με την Ελλάδα, επηρεάζοντας σημαντικά τις εξελίξεις, παρά το ότι το αποτέλεσμά του (οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου) δεν ήταν το επιθυμητό.

Κυριάκος Γεωργίου